Jarduera honetan, funtzio koadratikoaren y = a (x – x0)2 + y0 ekuazio kanonikotik abiatuko gara. Ekuazio horretan, V(x0,y0) erpina duen parabolaren "a" koefizienteak alde zuzenaren luzeraren alderantzizko balioa du, eta parabolaren noranzkoa adierazten du haren zeinuak.
Eman dezagun funtzio koadratikoak bi erro dituela: x1 eta x2; eta eraiki dezagun y = a (x – x1)(x – x2) ekuazioa duen funtzioa. Ekuazio horretan, hiru parametrok zehazten dute ekuazioa: batetik, a koefizienteak; eta bestetik, x1 eta x2 parabolaren erroek. Bada, x1 eta x2 badira funtzio berriaren erroak ere, ekuazioan ordezkatuz gero y-ren balioa 0 egiten dutelako. Beraz, (x1,0) eta (x2,0) dira funtzio berriaren bi puntu. Parabola biak –ekuazio kanonikoak adierazten duena eta ekuazio berriak adierazten duena– (x1,0) eta (x2,0) puntuetatik igarotzen dira, eta biek dute erpina ardatz bertikalean eta aurreko bi puntuen artean; horretaz gain, noranzko berbera dute, a parametro berbera dutelako. Den-dena kontuan hartuta, parabolak berdinak direla ondorioztatzen dugu, eta, hori dela eta, bi ekuazioek baliokideak izan behar dute.
Ekuazio faktorizatua deitzen diogu erroen funtzioan idatzita dagoen funtzio koadratiko baten ekuazioari: y = a (x – x1)(x – x2). Ikasiko dugu nola berreskuratu ekuazio kanonikoa ekuazio faktorizatu horretatik abiatuta, eta hala, funtzio koadratikoen erroak eta zuzen ukitzaileen ekuazioak kalkula ditzakegu.
Eszenan, parabolaren bi ekuazio motak agertuko zaizkizu beti. V erpina, OX ardatzarekiko ebaki-puntuak eta P ukipen-puntua mugikorrak dira eszenan. |
Galderak
Oharra: Zenbaki erreal positibo baten erro karratua zehatz-mehatz defini dezakegu funtzio koadratikoari esker. Adibidez, "2ren erro karratu positiboa" zenbakia guztiz definituta geratzen da modu honetan: "y = x2 – 2 funtzioaren erroa, kontuan hartuta puntu horretan zuzen ukitzailearen malda positiboa dela". "2ren erro karratu negatiboa", berriz, honela: "y = x2 – 2 funtzioaren erroa, kontuan hartuta puntu horretan zuzen ukitzailearen malda negatiboa dela". Definizio horiei esker, kalkulu sinbolikorako programa batzuek (Maxima, Derive, Mathematica, Mapple, Matlab...) eta zenbait kalkulagailuk erabateko zehaztasunarekin erabil ditzakete erro karratuak eta zenbaki irrazionalak, doitasun handiko kalkuluak egiteko, zenbaki hamartarrak erabiltzean hurbilketetan gerta litezkeen erroreak egin gabe.
|
EGILEAK:José Luis Álvarez García eta Rafael Losada Liste.
ITZULTZAILEA:Mª Teresa González Calvo.