Funtzio koadratikoa (10): Ekuazio faktorizatua

Jarduera honetan, funtzio koadratikoaren y = a (x x0)2 + y0 ekuazio kanonikotik abiatuko gara. Ekuazio horretan, V(x0,y0) erpina duen parabolaren "a" koefizienteak alde zuzenaren luzeraren alderantzizko balioa du, eta parabolaren noranzkoa adierazten du haren zeinuak.

 

Eman dezagun funtzio koadratikoak bi erro dituela: x1 eta x2; eta eraiki dezagun y = a (x  x1)(x  x2)  ekuazioa duen funtzioa. Ekuazio horretan, hiru parametrok zehazten dute ekuazioa: batetik, a koefizienteak; eta bestetik, x1 eta x2 parabolaren erroek. Bada, x1 eta x2 badira funtzio berriaren erroak ere, ekuazioan ordezkatuz gero y-ren balioa 0 egiten dutelako. Beraz, (x1,0) eta (x2,0) dira funtzio berriaren bi puntu. 

Parabola biak ekuazio kanonikoak adierazten duena eta ekuazio berriak adierazten duena (x1,0) eta (x2,0) puntuetatik igarotzen dira, eta biek dute erpina ardatz bertikalean eta aurreko bi puntuen artean; horretaz gain, noranzko berbera dute, a parametro berbera dutelako. Den-dena kontuan hartuta, parabolak berdinak direla ondorioztatzen dugu, eta, hori dela eta, bi ekuazioek baliokideak izan behar dute. 

 

Ekuazio faktorizatua deitzen diogu erroen funtzioan idatzita dagoen funtzio koadratiko baten ekuazioari: y = a (x  x1)(x – x2). Ikasiko dugu nola berreskuratu ekuazio kanonikoa ekuazio faktorizatu horretatik abiatuta, eta hala, funtzio koadratikoen erroak eta zuzen ukitzaileen ekuazioak kalkula ditzakegu.

 

Eszenan, parabolaren bi ekuazio motak agertuko zaizkizu beti. V erpina, OX ardatzarekiko ebaki-puntuak eta P ukipen-puntua mugikorrak dira eszenan.

 

Lo sentimos, el applet de GeoGebra no pudo iniciarse. Por favor, asegúrate que en tu navegador se encuentra instalada y activada la versión 1.4.2 o superior de Java. (Haz clic aquí para instalar Java ahora.)

 

Galderak

  1. Funtzio koadratiko baten y = a (x  x1)(x  x2) ekuazio faktorizatua ezagutzen badugu, orduan x1 eta x2 haren erroak ezagutuko ditugu. Aztertu eszena, eta konturatu zaitez parabolaren erpinaren (x0) abzisa x1 eta x2 abzisen erdi-erdian kokatzen dela (puntu urdinen abzisak dira x1 eta x2), parabolak duen simetria dela eta (beraz, erpina ardatzaren gainean kokatzen da). Hau da, x0 = (x1+x2)/2.

    Behin x0 abzisaren balioa lortuta, erpina parabolaren puntu bat ere badenez, haren koordenatuek parabolaren ekuazioa bete behar dute. Beraz, erpinaren ordenatua (y0) kalkulatzeko, nahikoa da x0-ren balioarekin ordezkatzea ekuazioko x.  

    Kalkulatu y = 0.5 (x  1)(x  7) parabolaren erpina eta ekuazio kanonikoa, goian aipatutako prozedura erabilita. Egiaztatu lortutako soluzioa eszenan. 

  2. Aurkitu aurreko parabolaren zuzen ukitzailea 6 abzisa duen puntuan. Egiaztatu lortutako soluzioa eszenan.

 

Oharra: Zenbaki erreal positibo baten erro karratua zehatz-mehatz defini dezakegu funtzio koadratikoari esker. Adibidez, "2ren erro karratu positiboa" zenbakia guztiz definituta geratzen da modu honetan: "y = x2  2 funtzioaren erroa, kontuan hartuta puntu horretan zuzen ukitzailearen malda positiboa dela". "2ren erro karratu negatiboa", berriz, honela: "y = x2  2 funtzioaren erroa, kontuan hartuta puntu horretan zuzen ukitzailearen malda negatiboa dela". 

Definizio horiei esker, kalkulu sinbolikorako programa batzuek (Maxima, Derive, Mathematica, Mapple, Matlab...) eta zenbait kalkulagailuk erabateko zehaztasunarekin erabil ditzakete erro karratuak eta zenbaki irrazionalak, doitasun handiko kalkuluak egiteko, zenbaki hamartarrak erabiltzean hurbilketetan gerta litezkeen erroreak egin gabe.

 

 

 

 


 


 

 

 

 

 



HASIERA    Creative Commons License

EGILEAK:José Luis Álvarez García eta Rafael Losada Liste.

ITZULTZAILEA:Mª Teresa González Calvo.