Funtzio koadratikoa (7): Erroak eta ebaki-puntuak

Jarduera honetan, funtzio koadratikoaren y = a (x – x0)2 + y0 ekuazio kanonikotik abiatuko gara. Ekuazio horretan, V(x0,y0) erpina duen parabolaren a koefizienteak alde zuzenaren luzeraren alderantzizko balioa du, eta parabolaren noranzkoa adierazten du haren zeinuak. 

 

Funtzioaren erroak eta ardatzekiko ebaki-puntuak kalkulatzeko erabiliko dugu ekuazio kanonikoa.

 

Lo sentimos, el applet de GeoGebra no pudo iniciarse. Por favor, asegúrate que en tu navegador se encuentra instalada y activada la versión 1.4.2 o superior de Java. (Haz clic aquí para instalar Java ahora.)

 

Galderak

  1. Oso erraza da kalkulatzea parabolaren eta OY ardatzaren (ordenatu-ardatza) arteko ebaki-puntua, puntu horretako abzisaren balioa zero delako beti. Beraz, ebaki-puntuaren ordenatua kalkulatzeko, nahikoa da ekuazioan x-ren balioa zeroarekin ordezkatzea. Adibidez, (0,3) da  y = (x–1)2–4 parabolaren OY ardatzarekiko ebaki-puntua. Egiaztatu eszenan V erpina (1,4) puntuan kokatuz. 

    Zein da y = 3 (x2)2 9 ekuazioa duen parabolaren eta OY ardatzaren arteko ebaki-puntua?

  2. Orain, berriz, parabolaren eta OX ardatzaren arteko ebaki-puntuak kalkulatzea da gure helburua. Demagun y = (x – 4)2 – 4 ekuazioko parabola dugula; kontuan hartuta OX ardatzean dauden puntu guztien ordenatuaren balioa zero dela beti, beste koordenatua (abzisa) kalkulatzeko, nahikoa da 0 = (x4)24 bigarren mailako ekuazioa ebaztea:



    Lortutako soluzioak parabolaren erroak dira: x1 = 2 eta x2 = 6. Bestela esanda: parabolaren eta OX ardatzen arteko ebaki-puntuak (2,0) eta (6,0) dira. Egiaztatu eszenan, parabolaren erpina V(4,4) puntuan kokatuz.

    Kalkulatu y = 2(x3)2 8 funtzioaren erroak, goiko ataltxoan erabilitako prozedura berbera aplikatuz. Kalkuluak egin ostean, egiaztatu ea ondo dauden (ordezkatu ekuazioan x-ren balioa ea y-k zero balioa duen).

  3. Aurkitu  y = (x2)2 1 ekuazioa duen parabolaren eta ardatzen arteko hiru ebaki-puntuak. Egiaztatu eszenan lortutako balioak.

 

Oharra: OY ardatzarekiko ebaki-puntu bat beti egon arren (beti aurkituko dugu y-ren balio bat x = 0 denerako), baliteke OX ardatza ez ebakitzea parabolak, zer puntutan dagoen erpina, eta norantz doazen parabolaren adarrak.

Parabolaren adarrak gorantz badoaz (a > 0) eta erpinaren ordenatua negatiboa bada, bi puntutan ebakiko ditu parabolak OX ardatza. Egiaztatu eszenan.  

Modu berean, parabolaren adarrak beherantz (a < 0) badoaz eta erpinaren ordenatua positiboa bada, bi puntutan ebakiko ditu parabolak OX ardatza. Egiaztatu eszenan. 

Parabolaren erpinaren ordenatua zero bada, erpina bera izango da OX ardatzarekiko ebaki-puntu bakarra. Egiaztatu eszenan.

Ondorioz, funtzio koadratiko batzuek bakarrik dituzte erro errealak, ez guztiek. Oso erraza da jakitea funtzio batek noiz dituen erro errealak: OX ardatza ebakitzen badu, izango ditu; bestela, ez.

 

 

 

 

 

 


 


 

 

 

 

 



HASIERA    Creative Commons License 

EGILEAK: José Luis Álvarez García eta Rafael Losada Liste.

ITZULTZAILEA: Mª Teresa González Calvo.